gül ürünleri

 Ýnsanýn günlük yaþamýnda çok özel bir yeri olan gül; aþkýn, güzelliðin, sevginin ve saygýnýn ifadesini en güzel bir þekilde bünyesinde toplayan bir çiçektir. Kuzey yarým küre bitkisi olan gülün orijini Doðu Asya'dýr. Kesin olmamakla birlikte gül yaðý ve gül suyunun  ilk olarak Ýran veya Hindistan'da üretildiði, buradan Anadolu, Avrupa, Kuzey Afrika ve Doðu Asya'ya yayýldýðý bildirilmiþtir. (Widrlechner, 1981)

Yað gülü (Rosa damascena Mill.), bitkiler aleminin Spermatophyta (tohunlu bitkiler) bölümünün Angiospermae (kapalý tohumlular) alt bölümünden Rosales takýmý, Rosaceae  familyasý, Rosa cinsi içerisinde yer almaktadýr. Dünyada yaklaþýk 1350 Rosa (gül) türü tanýmlanmýþtýr. Türkiye florasýnda 24 gül türü kayýtlý (Davis, 1972) olmasýna raðmen gül yaðý elde etmek amacýyla kullanýlan tür kültürü yapýlan Rosa damascena Mill'dir.

Yað için ticari olarak yetiþtirilen baþlýca gül türleri Rosa damascena Mill., Rosa gallica L., Rosa alba L., Rosa centifolia L. ve Rosa moschata'dýr. (Tucker ve Maciarello 1988). Günümüzde gülyaðý eldesinde yaygýn olarak kullanýlan ve kültürü yapýlan Rosa damascena Mill türünün Rosa moschata J. Herm ile Rosa gallica L.'nin melezi olduðu tahmin edilmektedir. Fakat bu türün çok eski dönemlerde Rosa gallica L. ile Rosa phoenica Boiss, türlerinden oluþmuþ bir melez olduðunun kayýtlarýna da rastlanmaktadýr. (Baytop, 1990; Garnero, 1982). Sistematikte Rosa gallica var. damascena Voss., Rosa calendarum Borkh gibi bazý sinonimleri de bulunmaktadýr. Rosa damascena türünün bir çok çeþidi olmakla birlikte özellikle "Trigintipetale" çeþidi baþta Bulgaristan ve Türkiye olmak üzere Fas, Mýsýr, Ýran, Suriye, Hindistan ve Kafkaslar'da gülyaðý elde etmek amacýyla yetiþtirilmektedir (Widrlechner, 1981).

Rosa damascena; Isparta Gülü, Pembe Yað Gülü, Yað Gülü, Sakýz Gülü ve Þam Gülü adlarýyla da bilinen pembe renkli, yarým katmerli ve kuvvetli kokulu, çok yýllýk, dikenli ve kýþa dayanýmý yüksek bir bitkidir. Rosa damascena bitkileri, 1,5 - 3 m arasýnda boylanmaktadýr. Gövde silindir biçimli, içi dolu, esmer renkli, çok dallý ve dallar çok sayýdaki irili ufaklý sert dikenlerle çevrilidir. Yapraklar yumuþak yapýlý ve ince tüylerle kaplý, alternans dizliþli, saplý ve stipulalý (kulakçýk), 5-7 foliolludur.

Folioller (yaprakçýk) 3-4 cm uzunluðunda oval þekilli, basit diþli kenarlý ve alt yüzleri tüylüdür. Çiçekler hafifçe sarkýk, az yada çok koyu pembe renklidir. Tek renkli olan çiçeklerde içteki taç yapraklar dýþtakilerden daha küçük yapýlý olup, çiçeklenme çalý formundaki bir bitkide görülen biçimdedir. Kaliks (çanak yapraklar), korollodan (taç yapraklar) daha uzun, çok parçalý 5 sepalden (çanak yaprak) ibarettir. Korolla çok petalli, petaller (taç yaprak) oval þekilli, soluk pembe renkli, kaideleri beyaz lekelidir.

Stamen (erkek organ) sayýsý çoktur. Diþi organlar çanak þeklinde çukurlaþmýþ olan reseptakulumun (çiçek tablasý) içinde bulunur. Stilus (boyuncuk) uzunca, stigma (tepecik) baþ þeklindedir. Reseptakulum zamanla etlenerek kýrmýzýmtýrak bir renk alýr. Ýçinde etrafý tüylerle kaplý nukslar vardýr. (Baytop, 1963; Krüsmann, 1974; Kürkçüoðlu, 1988, 1995)

                                                                           gulurunleri32@gmail.com